Nga la ioh pateng ïa ine i ïingtrep iba nga shong nga sah1. Nga sngewjuh bad sngewsarong katta katta namar jong i.  Pynban, ha ka jingïaid jong ka por, ka donkam hi ba ngan tei da ka ïing kaba heh, kaba kham bun mala. Nga la dep rai ban leh ïa kata. Nga la wad ïa u architect uba khraw tam – uba la design ïa ki jingtei kiba skhem, kiba heh bad kiba paw nam tam – ka ïinglieng u Noah2 ka dei kawei na kita. U la ai ïa ka blue-print, nga la peit bha ïa ka bad nga donkam ban bud thik kumba la bthah. U la phah ba ngan pule na 2 Petros 1:2-9.

Nyngkong ka nongrim (foundation) : ‘to long ba yn pynman bun ha phi ïa ka jingaiei…ha kaba ithuh ïa U Blei bad ïa U Jisu uba U Trai’(dkhot 2). Ka ktien ‘pynman bun’ ka thew ban ‘multiply’. Hap multiply ïa ka jingaiei U Blei. Ha ka dkhot 1 u Petros u kren ïa ka jingngeit. Ka jingaiei na U Blei bad ka jingngeit na ngi ki briew ka dei ka nongrim jong ka jingpynim kaba wan jia ha ngi ki nongpop. Ban sdang tei ïa ka ïing ( ba la thaw ym da ki kti…3) ka donkam ban sdang ïa ka nongrim da kaba ngi ngeit  bad pdiang ïa ka jingaiei U Blei.  Ban pynman bun ïa ka jingaiei ha ka jingim. Ka jingkylli kaba mih ka long kumno ngan lah ban pynman bun ïa kane ka jingaiei ? Ka jubab ka long da kaba nga ‘ithuh ïa U Blei bad ïa U Jisu Uba U Trai’. Ka ktien ‘ithuh’ ha ka Bible ka thew ïa ka jingïadei kaba jan hapdeng u kpa bad ka kmie ‘Te u Adam u la ithuh ïa ka Im ka tnga jong u bad ka la punkhun’ 4. Nga pynman bun ïa ka jingaiei da kaba nga ‘ithuh’ ïa U Jisu ha ka jingim ba shimet jong nga. Donkam shuwa ïa ka nongrim kaba skhem ban tei ïa kat ka ïing.

Tang ka nongrim kaba skhem kam don jingmut, lada ngam lah pat ban tei ïing halor jong ka. Kumta ngan hap ban sdang ban tei ïa ka ïing 7 mala kaba nga la mang – ban tei ïa kawei ka mala halor kawei pat. ‘to phin pynlang  ha kata ka jingngeit ïa ka jingbha, ha kata ka jingbha ïa ka jingtip, ha kata ka jingtip ïa ka bor halor lade, ha kata ka bor halor lade ïa ka jingïaishah, ha kata ka jingïaishah ïa ka jingriewblei, ha kata ka jingriewblei ïa ka jingïaieit para bangeit, ha kata ka jingïaieit parabangeit ïa ka jingieit.’( dkhot 5-7). Ka ktien ‘pynlang’ hangne ka mut ‘addition’

Nga sdang shuwa ïa ka mala kaba nyngkong : Ngan hap ‘pynlang’ ïa ka jingbha. Ka mala kaba ha trai duh ka dei ka jingbha. Ka jingim kam kut tang kaba pdiang ïa ka jingaiei hynrei donkam ban pynlang (add) ïa ka jingbha ha ka.  Kiba rung kin hap rung na kane ka mala. Ngi ong ka khyndew kaba bha5, excellence. Ki briew ki dei ban iohi ïa ka jingbha U Jisu Khrist lyngba ka jingim ka jong ngi.

Ka mala kaba bud ka dei kaba mala ka ar. Pynlang ha kata ka jingbha ïa ka jingtip. Ban tip nga hap ban pule. Nga donkam ban shah hikai. Don bun ki Khristan duna jingtip. Ki don kiba la sngewstad kibym sngewdonkam shuh ban shah hikai. Kiba kum kine kim lah ban lum jingtip. Te hynrei ka mala kaba ar ka dei ka jingtip. Hap ban lum, hap ban pule. Haba ïakren shaphang ka Bible, ngi hap ban pule ïa ka, ngim  lah ban sngew kumba ngi la stad bad tip lut. Ka ktien ‘jingtip’ ka mut ruh ym tang ka information hynrei ban lah ban im ïa kaba ngi tip. Ban shu tip lehse baroh baroh ngi lah ban lum jingtip hynrei ka mala kaba ar ka dei ym tang kumta hynrei ba ngan lah ban im (practise)  ïa kaba nga tip.

Ngi poi sa ka mala kaba lai. Pynlang ha kata ka jingtip ïa ka bor halor lade. Kane ruh ka dei kaba donkam bha. Kiba poi sha ka mala kaba lai jong ka ïing ki dei ban shem ïa kane ka jinglong ha nga ‘ ka bor halor lade’. Ka jingim Khristan kam dei tang ban lah ban ïaid (accelerate) hynrei ban lah ruh ban brake ïa kata ka jingïaid. Ban bat (grip) ïa ka ‘lade’. Ka suk ba ngin synshar ïa ka pyrthei hynrei ka eh pat ba ngin synshar ïa lade. Ka ‘lade ‘jong u briew ka dei kaba triem bha. Lada ngi ai lad kan kiew skong bad kan ym pyndem hano hano. Kum ki bangeit ngi donkam ban don ïa ka bor ban iuh brake ïa ka lade. Kane ka jinglong ngi hap ban pynlang ha ka mala kaba lai.

Nangta poi sa ka jingïaishah. Pynlang ha kata ka bor halor lade ïa ka jingïaishah Namar ba kane ka don ha ka mala kaba saw ka la kynjang bha bad kiwei kiba na kham jngai ruh ki la lah ban iohi. Kiwei ki donkam ban iohi ïa ka jingïaishah kaba don ha ka jingim Khristan ka jong ngi. Ki don ki Khristan kiba u fuse jingim Khristan jong ki u long uba lyngkot bha  – tang shu ai ding malu mala, ki la fuse, ki la khluit, kiew ka jingbitar, shala ka bor pyrkhat, dom, bitar shla, etc.  Kum ki bangeit kiba thmu ban kyntiew ïa la ka rynïeng Khristan ngi donkam ban ioh ïa kane ka jingïaishah, kaba long hi shi bynta na u soh U Mynsiem 6. Na jngai kiwei ki donkam ban tip bad iohi ïa kane ka mala kaba saw ha ngi.

Ngam tip u MUDA u ai permission ne em ïa kane ka jingtei. Mynta ngin leit sa sha ka mala kaba san. Pynlang ha kata ka jingïaishah ïa ka jingriewblei.  Ngi im ha ki sngi kiba ki bun bha ki ‘riewñiam, ne ‘riewbalang. Nga ruh shimet namar ban long Khristan kat haduh kane  ka mala kaba saw nga la tbit bha kum u ‘riewñiam lane u ‘riewbalang. Pynban ka Bible ka kren ym ïa  ka jingriewñïam hynrei ïa ka jingriewblei.  Ha ka jingshakri Blei ngi pule ïa ka Mari bad ka Martha 7. Ka Martha ka bunkam bha na ka bynta U Jisu katba ka Mari pat ka bunkam bad U Jisu. Ki don bun ki Khristan kiba ïa kit bad aiti lut ban trei bad pyndep ïa ki kam na ka bynta U Blei pynban U Blei U khmih lynti ruh na ki  ym tang katta hynrei ba kin nang ban ai por ban shong ruh ha ki kjat jong U. U Blei U donkam ym tang ïa ki Martha hynrei ruh ïa ki Mari. U donkam hapoh jong nga ym tang ïa ka ‘Martha’ hynrei ruh ïa ka ‘Mari’- bad kane ka dei ka jinglong ha ka mala kaba san ka jong nga. Ym tang ba ngan sngew lane ngan kob hynrei ba kan da dei ka bynta jong ka jingim. U Blei, nga  mut ban ong kiwei, ki donkam ban iohi ïa kane ka jingriewblei ha ka jingim ka jong ngi haba ki rung ha kane ka mala ka san jong ka jingim Khristan ka jong ngi.

Ka la jrong ka jingtei namar ngan sdang sa ïa ka mala kaba hynriew. Pynlang ha kata ka jingriewblei ïa ka jingïaieit paralok. Pleng ka jingim Khristan kam dei tang hapdeng jong nga bad U Blei. Ka dei ruh hapdeng jong nga bad kiwei pat. ‘Ko hep baieit to ngin ïa ieit paralok hi, naba ka jingieit ka long na U Blei…uta u bym ieit um ithuh ïa U Blei…..lada uno uno ruh u ong Nga ieit ïa U Blei bad u shun ïa la u parabangeit u long uba lamler namar uta ubym ieit ïa la u parabangeit ïa uba u lah ban  iohi,  um lah ban ieit ïa U Blei ïa uba um shym la iohi’. (I Ioan 4:7-8 )  Ha kane ka mala kaba nga don, nga donkam ban lah ban ieit ïa kiwei kumba nga ieit ïa lade. Ban ieit wat ïa kiba shun..ban duwai na ka bynta kita. Haba nga don ïa kane ka jingieit ïa kiwei, ka jingkren siar, jingkren beiñ, jingkren bishni ïa kiwei, ka jah noh na nga. Haba nga poi ha kane ka mala, ka jingñiew kham khraw ïa lade ka duh noh, naba la hikai ba ngan ñiew ba kiwei ki kham bha ban ïa nga. Ka jingim kam dei shuh tang ka jong nga, tang ma nga, tang ïa nga. Kane ka dei ka rynïeng Khristan ha kane ka mala kaba hynriew.

Nga la poi mynta ha ka mala kaba ha khlieh tam –ka mala ka hynñiew. Haba nga ong kaba hynñiew, u ‘hynñiew’ u ieng na ka bynta u number uba perfect. Kam mut ka jingtei kaba jrong thik hynñiew mala hynrei ka jinglong Khristan kaba perfect.  Pynlang ha kata  ka jingïaieit paralok ïa ka jingieit. Haba ngi kren ïa ka jingieit ka mut hi  U Blei.  ‘U Blei U long ka jingieit’ (I Ioan 4:8). Ngi iohi ïa U ha ka jingieit ka jong U. Ngi ki briew ngi lah ban kylla pynban U Blei Um kylla. Um kylla ka jinglong, Um kylla ka jingieit. Nga donkam ban ioh ïa U Blei hi ha ka jingim ka jong nga. Na khlieh duh U Blei U dei ban kah syrngiew bad taplup ïa ka jingim ka jong nga baroh shi rynïeng.

Nga la sngewkmen ba la kumno kumno ka ïing jong nga ka la long kaba la dep pura lut, baroh 7 mala. Ka la jrong, itynnad bad na jngai kiba bun ki la iohi ïa nga. Pynban !  Haba nga peit bad bishar bha ïa ka jingtei..ki don ki byrni jot, ki lyntang jot, ki tyllai jot..ki sohpailen, ki jaboh jabaiñ kiba paw,  imat ïa kiba la pyndonkam ha ka jingtei bad ki don kiwei ruh kiba la wan dam bit pynjaboh ïa ka jingtei hapdeng ka jingslem jong ka por trei. Ngan leh kumno ïa ki ?

Haba nga bteng ban pule ïa katei ka 2 Petros nga lap ba u Petros u ong ym tang ban multiply lane ban add hynrei ban substract ruh. Kata ban weng noh lane ban minus noh ïa ki  na ka jingim Khristan ka jong ngi. Lada kine ki dang sah ka jingtei wat la ka la dep pura pynban kam long kaba itynnad. Ki dei kine kiba pynjakhlia, pynisih ban peit,  ïa kiba nga donkam ban weng (minus) noh. U ong kumne –

‘Phet ïap noh na kata ka jingpynpyut plak… ka jingkwah brai’ (dkhot 4),

‘ban ym long kiba alhia’(dkhot 8)

‘bym seisoh’(dkhot 8)

‘ki pop barim’ (dkhot 9.

Ka jingtei ka la dep, ka la jrong  bad itynnad bha…pynban… ryngkat ba ki jingpynput plak, jingkwah brai, ki jinglong  kiba alhia,  ki jingbynseisoh, ki pop barim, ka jingtei kam long kaba itynnad. Ym lah ban ai occupancy certificate ïa nga. Nga donkam ban weng, substract, minus noh sa ïa kitei ki jinglong na ka jingim ka jong nga.

Hadien ki jingpyrshang, jingduwai bad  jingïaleh… U Blei U la ïarap ba ngan lah ban weng ïa ki.

Sa kaei pat ?

Ngan shong marwei ha kat kane ka jingtei kaba 7 mala  ?  Ka sngewdei  bad sngewshongñïa ?

Nga peit biang ïa ka blue-print ba la ai ha kaba sdang. Nga la multiply (pynman bun) ïa ka jingaiei, nga la add (pynlang)  ha kata ka jingngeit ïa ka jingbha, ha kata ka jingbha ïa ka jingtip, ha kata ka jingtip ïa ka bor halor lade, ha kata ka bor halor lade ïa ka jingïaishah, ha kata ka jingïaishah ïa ka jingriewblei, ha kata ka jingriewblei ïa ka jingïaieit para bangeit, ha kata ka jingïaieit parabangeit ïa ka jingieit. Nga la substract (weng noh) ïa ki jingpynput plak, ki jingkwah brai, ki jinglong  kiba alhia,  ki jingbynseisoh, ki pop barim.

Ka don sa kawei kaba khadduh bad kata ka long ban ïasam (divide) ïa kata ka jingtei sha kiwei pat  ‘ban ïa ioh bynta na ka jinglong ba kynja mynsiem ba kynja blei’ (dkhot 4), ‘ban pynkynmaw’ (dkhot 12). Pleng nga donkam ruh ban ïasam ïa kane da kaba nga pynkynmaw bad ai bynta lang ïa kiwei na kane ka jingaiei ba kynja bneng kaba U Blei U la pynjia ha ka jingim ka jong nga.

Phin ïa shong lang bad nga ha kane ka ïing 7 mala – ngin ïa sam lang ïa kine ki kamra. ?  ne phin sdang ban tei hi noh ïa la ka jong ?

Pyndonkam da ujuh u architect,  kajuh ka blueprint. Kynmaw  2 Petros 1: 2-9.